سازوکار شکل گیری ندول های تورمالین در منطقه ی بروجرد (دهگاه-سرسختی)

بر اساس مشاهدات صحرایی، سنگ میزبان گرهک­های تورمالین منطقه­ی دهگاه، از دایک­های اسیدی (آپلیت­ها) و در منطقه سرسختی، از مونزوگرانیت­ها تشکیل شده­اند. در این مناطق، گرهک­ها از تورمالین، کوارتز و فلدسپار قلیایی به وجود آمده­اند با این تفاوت که میزان کانی­های روشن در گرهک­های دهگاه کمتر است. بیهنجاری منفی eu، غنی شدگی از lree، کاهش hree و الگوی جدایش یافته از عناصر نادر خاکی در سنگ­های میزبان این دو منطقه دلالت بر خاستگاه ماگمای مولد آن­ها از ذوب بخشی متاپلیت­ها دارد. وجود منطقه بندی، داشتن ترکیب شورلیت - دراویت تورمالین­ها، انباشت گرهک­ها در سقف توده و کاهش فراوانی آن­ها با افزایش عمق، نسبت پایین fe/fe+mg در برخی از گرهک­ها (دراویت)، وجود هاله­ی روشن و شکاف­های مو مانند پیرامون گرهک­های سرسختی از جمله شواهدی است که جدایش شاره به­وجود آورنده­ی آن­ها به آرامی رخ داده و با شاره سنگ درونگیر (متاپلیت­ها) واکنش داده و در یک شرایط ماگمایی – گرمابی شکل گرفته اند. در حالی که تورمالین­های دهگاه با داشتن ترکیب شورلیت، سنگ میزبان با ساخت صفحه­ای (آپلیت)، عدم منطقه بندی، نبود هاله­ی روشن و عدم وجود شکاف­های مومانند نشان می­دهند که شاره­ی ماگمایی بوردار با شاره­ی درونگیر (متاپلیت­ها) واکنش نداده و به سرعت در دایک های اسیدی میزبان با شریط کاملاً ماگمایی تزریق و منجر به تبلور گرهک­های تورمالین شده است. بنابراین رفتار و سرعت متفاوت بور در سیستم­های ماگمایی- گرمابی، فاکتور اصلی انباشت تورمالین و تشکیل گرهک در این دو منطقه بوده است.